Słomki, uchwyty na balony itp. - szereg jednorazowych produktów z tworzyw sztucznych zostanie zakazanych w całej UE od 2021 roku. Ale czy zakazy mogą zapobiec temu, że za 30 lat w oceanach będzie pływać więcej plastiku niż ryb? Rozmawiamy z ekspertem ds. recyklingu i naukowcem Henningiem Wiltsem.
Panie Pośle Wilts, w 2021 r. wejdzie w życie zakaz jednorazowych produktów z tworzyw sztucznych: czy zakazy zapewnią niezbędny impuls dla innowacji?
Mam nadzieję, że zamiast stawać się "innowacyjnymi" w sposobie obchodzenia zakazów, wykorzystamy tę energię do myślenia o pozytywnej wizji plastiku w gospodarce o obiegu zamkniętym. Przy 26 milionach ton odpadów z tworzyw sztucznych generowanych każdego roku w Europie, zawartość opakowań pochodzących z recyklingu wynosi mniej niż 10%. Nie sądzę, by ktokolwiek kwestionował fakt, że możemy osiągnąć znacznie lepsze wyniki.
Nie brakuje obiecujących innowacji, jeśli chodzi o gospodarkę o obiegu zamkniętym.
Henning Wilts
Co politycy, przemysł opakowaniowy, sprzedawcy detaliczni, konsumenci i branża recyklingu mogą zrobić lepiej?
W przeszłości wszyscy optymalizowaliśmy tylko swoje części łańcucha wartości i zwracaliśmy zbyt mało uwagi na to, czy nasze działania nie powodują problemów dla innych stron zaangażowanych w ten proces. Najważniejszą rzeczą byłaby zatem większa i lepsza koordynacja między wszystkimi zaangażowanymi stronami. Brzmi to prosto, ale wymaga zupełnie nowych procesów. Jeśli jednak chcemy mieć więcej opakowań nadających się do recyklingu, które konsumenci mogą prawidłowo utylizować i zrozumieć, dlaczego plastik nadający się do recyklingu jest lepszy niż plastik jednorazowego użytku, to współpraca jest jedyną drogą naprzód. Dotyczy to gospodarki, ale także polityki, która wciąż zbyt często nakłada sprzeczne wymagania dotyczące opakowań.
Jak w przyszłości można lepiej i w większych ilościach poddawać recyklingowi tworzywa sztuczne?
Odsetek materiałów pochodzących z recyklingu automatycznie wzrośnie, jeśli recykling będzie ukierunkowany na spełnienie wymagań jakościowych branży. Aby to osiągnąć, branża recyklingu musi więcej inwestować w nowe technologie. W ostatnich latach nie zrobiono tego w wystarczającym stopniu. Jednocześnie jednak branża musi również rozważyć, gdzie i jak może promować wykorzystanie recyklatów. Najprostszym sposobem byłoby odrzucenie przepisów, które niepotrzebnie wymagają stosowania materiałów pierwotnych.
Biotworzywa, kompostowalne tworzywa sztuczne, wysokiej jakości surowce i rynek wtórny - jak cykl może odnieść sukces?
Nie brakuje obiecujących innowacji, jeśli chodzi o gospodarkę o obiegu zamkniętym. Wszędzie wypróbowywane są nowe podejścia. Moim zdaniem jednak nie rozwiążemy tego problemu wyłącznie technicznie. Obecnie brakuje wspólnego pomysłu na to, dokąd tak naprawdę chcemy zmierzać: Brak plastiku, plastik nadający się do recyklingu, samorozkładający się plastik czy spalanie z ogrzewaniem miejskim? W szczególności konsumenci są słusznie całkowicie zaniepokojeni i czują, że nie są brani pod uwagę. Potrzebujemy wspólnego i zrozumiałego celu - a następnie każdy może zastanowić się, jak najlepiej go osiągnąć.
Jakie konkretne wyzwania stoją przed politykami, przemysłem opakowaniowym, sprzedawcami detalicznymi, konsumentami i branżą recyklingu, aby osiągnąć ten cel?
Moim zdaniem zadaniem polityków byłoby opracowanie jasnej wizji zasobooszczędnego wykorzystania tworzyw sztucznych w ramach strategii gospodarki o obiegu zamkniętym. Sam przemysł opakowaniowy musi zastanowić się, bez jakich całkowicie zbędnych opakowań chce się obejść w przyszłości, jeśli nie chce w pewnym momencie stanąć w obliczu zakazów. Przede wszystkim chciałbym, aby detaliści w końcu uzgodnili wspólne standardy dla opakowań transportowych wielokrotnego użytku. Produkuje się tu ogromne ilości opakowań, dla których od dawna dostępne są rozwiązania techniczne - gdyby tylko każdy nie upierał się przy własnym systemie. Jeśli chodzi o odpady, zainteresowane strony są wzywane do opracowania propozycji systemu opłat za opakowania, który uwzględniałby kryteria ekologiczne. Ci, którzy dostarczają rozwiązania opakowaniowe efektywnie wykorzystujące zasoby, powinni ponosić mniejsze opłaty i vice versa. Nie powinno to jednak dotyczyć tylko możliwości recyklingu: ci, którzy mogą osiągnąć tę samą jakość przy mniejszej ilości opakowań, powinni być nagradzani. Nie jestem fanem zrzucania odpowiedzialności na indywidualnych konsumentów, ale chciałbym zobaczyć bardziej świadome podejście do materiałów opakowaniowych: unikanie niepotrzebnych opakowań, łączenie zamówień online i świadome ich segregowanie i utylizowanie. Chciałbym też, aby więcej osób kontaktowało się bezpośrednio z producentami, jeśli są zdenerwowani bezsensownym opakowaniem.
Przede wszystkim chciałbym, aby detaliści uzgodnili wspólne standardy dla opakowań transportowych wielokrotnego użytku.
Henning Wilts
Każdego roku do światowych oceanów trafia do 13 milionów ton odpadów z tworzyw sztucznych - co odpowiada ładunkowi ciężarówki śmieci wyrzucanemu do oceanów co minutę.
Dr Henning Wilts kieruje działem gospodarki o obiegu zamkniętym w Instytucie Klimatu, Środowiska i Energii w Wuppertalu. Kieruje nim gigantyczna ilość 350 milionów ton odpadów, które produkujemy w Niemczech każdego roku. Wraz z firmami, organizacjami pozarządowymi i politykami stara się opracować i wdrożyć wizje zasobooszczędnej gospodarki o obiegu zamkniętym. www.wupperinst.org
© Zdjęcie portretowe: Instytut Klimatu, Środowiska i Energii w Wuppertalu